Rocznica obwodnicy Olsztyna. Pamiętacie, jak się miała nazywać?

Drogowcy przedstawili koncepcję obwodnicy Olsztyna. Kosztem 746 mln zł mógłby miała powstać 48-kilometrowa droga wokół miasta. Do projektu musiały jednak przystąpić, oprócz Olsztyna, gminy Dywity, Gietrzwałd, Stawiguda, Purda i Barczewo. Już wtedy się mówiło, że najpierw ma powstać odcinek z Łupstychu przez Tomaszkowo, Szczęsne do Wójtowa, czyli zgodna z budowaną obecnie południową obwodnicą Olsztyna. Było to jednak niezmiernie trudno, bo ościenne gminy były biedne, a Polska nie była jeszcze w Unii Europejskiej. Mówiło się, że inwestycja zacznie się najwcześniej za 5-6 lat. - Budowa obwodnicy to jedynie pomysł - uprzedzał wówczas Wojciech Szalkiewicz, w tamtych latach rzecznik prasowy prezydenta Olsztyna. - Prowadzimy rozmowy z sąsiednimi samorządami, ale jest to tak kosztowana inwestycja, że niezbędne będą środki z budżetu państwa - mówi Szalkiewicz.

Temat wrócił w 2000 roku kilka razy. Najwięcej o potrzebie obwodnicy Olsztyna się mówiło po tragicznym wypadku, do którego doszło przy ul. Grunwaldzkiej, gdzie spadające z samochodu ciężarowego przewożone drzewo zabiło dwie kobiety koło mostu św. Jana.

PRZEMYSLAW SKRZYDLO

Marzec 2004 roku

PRZEMYSŁAW SKRZYDŁO

Jednak cztery lata później urzędnicy olsztyńskiego ratusza wykonali zaskakująca woltę.

Naukowcy z Instytutu Badawczego Dróg i Mostów w Warszawie opracowali raport na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg. Wynika z niego, że wokół kilku miast regionu do roku 2010-2015 powinny powstać obwodnice, w tym wokół Olsztynka, Ostródy, Nowego Miasta Lubawskiego, Dobrego Miasta i Olsztyna. - Kiedy Polska będzie w Unii, wzrośnie międzynarodowy tranzyt drogowy - uzasadniał prof. Leszek Rafalski z Instytutu Badawczego Dróg i Mostów w Warszawie. - Na Warmii i Mazurach sporo jest firm, które eksportują i importują towary. Znaczna część dostaw odbywa się drogami.

Miejscy drogowcy nie widzieli jednak konieczności budowy obwodnicy Olsztyna. - Z naszych obliczeń wynika, że ruch tranzytowy to zaledwie ok. 15 proc. ruchu w mieście - mówił Paweł Jaszczuk, ówczesny dyrektor olsztyńskiego zarządu dróg.

- Takie plany są wpisane w strategię regionu, którą opracowuje Generalna Dyrekcja Dróg - odpowiadał Rafalski. - Obwodnica jest niezbędna, bo jeśli się z niej zrezygnuje, region zostanie pozbawiony możliwości rozwoju. Poza tym warto skorzystać z funduszy unijnych.

Z perspektywy czasu można tę wypowiedź tłumaczyć jedynie tym, że miasto odrzucało obwodnicę tylko z tego powodu, że nie było wiadomo, kto miał sfinansować jej budowę. A ratusz tego nie chciał robić, więc próbował do tego zmusić drogowców z Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. Gminy z powiatu olsztyńskiego, przez które będzie biec obwodnica, musiałyby tylko wyznaczyć jej trasę i zgodzić się na zmiany planu zagospodarowania.

Grudzień 2005 roku

Hasło "olsztyńska obwodnica" zaczęło nabierać realnych kształtów.  Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad podpisała porozumienie z władzami Olsztyna o przystąpieniu do projektowania obwodnicy. Instytucje podzieliły się kosztami przygotowania koncepcji - każda dała po 1 mln zł.

Potem drogowcy - na początku 2006 roku - zapowiedzieli przeprowadzenie konsultacji społecznych w sprawie obwodnicy Olsztyna. Wśród argumentów przemawiających za budową obwodnicy wymieniali m.in.: ** redukcję ruchu tranzytowego w centrum Olsztyna i ** poprawę dostępności do obszarów przemysłowych i magazynów w Olsztynie i gminach: Gietrzwałd, Stawiguda, Purda, Barczewo i Dywity.

- Ta droga jest Olsztynowi bardzo potrzebna. Przygotowujemy się do projektu. Chcemy, by spełniał oczekiwania mieszkańców miasta oraz sąsiednich gmin - mówił Karol Głębocki z olsztyńskiego oddziału Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad. - Ważne jest, by wszystkie wątpliwości rozstrzygnąć na etapie planowania.

Dlatego drogowcy rozpoczęli właśnie konsultacje społeczne. Już wtedy czekali na opinie i uwagi mieszkańców, przyrodników, ekologów i samorządowców.

Jak miała wyglądać trasa obwodnicy? Z perspektywy czasy można zobaczyć, co się zmieniło.

** Nowa droga miała mieć ponad 36 km długości (obecnie budowana ok. 25 km).

** Na odcinku od ul. Jagiellońskiej (w rejonie Kieźlin) do skrzyżowania z drogą krajową nr 53 (czyli koło jez. Skanda) będzie drogą dwujezdniową, natomiast na pozostałym odcinku - o szerokości 7 metrów - jednopasmową i dwukierunkową (obecnie powstaje jako dwujezdniowa na całej długości).

** W pierwszym etapie powstanie odcinek od skrzyżowania z ul. Jagiellońską do skrzyżowania z drogą nr 51 w Dywitach o długości 5 km (czyli północno-wschodni jej fragment, który obecnie nie jest budowany na skutek konfliktów w gm. Dywity przy ustalaniu trasy obwodnicy).

** W następnym odcinek nr 2 - od ul. Jagiellońskiej do drogi nr 16 w Wójtowie (6,3 km); odcinek nr 3 - między skrzyżowaniem z drogą nr 16 do skrzyżowania z drogą nr 53 w Szczęsnem (6,5 km); odcinek nr 4 - między drogą nr 53 a skrzyżowaniem z drogą nr 51 w Tomaszkowie (10,5 km) oraz odcinek nr 5 - między Tomaszkowem a drogą nr 16 w Łupstychu (8 km). I ta trasa jest obecnie budowana.

Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad podpisała z warszawską spółką Profil umowę na wykonanie projektu obwodnicy Olsztyna. Efektem opiewającego na 3 mln zł kontraktu będą 3 lub 4 warianty przebiegu najważniejszej drogi wokół stolicy Warmii i Mazur. - Wybierzemy ten, który spełni oczekiwania mieszkańców Olsztyna i sąsiednich gmin - zapewniał Karol Głębocki, rzecznik olsztyńskiej GDDKiA.

Szacunkowy koszt 36-kilometrowej obwodnicy spadł w porównaniu do wyliczeń sprzed kilku lat. Teraz jej budowa miała pochłonąć 400-600 mln zł, a nie ponad 700 mln.

Przygotowując nowe warianty drogi, projektanci mieli się opierać na planie, który spotkał się z ostrymi protestami mieszkańców gminy Dywity. Zgodnie z nim droga miała się wdzierać w osiedla i przebiegać w bezpośrednim sąsiedztwie domów kilkuset rodzin w Kieźlinach i Dywitach (Na zdjęciu powyżej widok z domu, który miał sąsiadować bezpośrednio z obwodnicą, a poniżej miejsce między zabudowaniami prywatnymi - widoczna część ogrodzenia, a hurtownia farmaceutyczną - miała powstać droga). Gdyby drogowcy zrealizowali ten pomysł, trzeba by zburzyć w tych miejscowościach kilkanaście domów.

TOMASZ WASZCZUK

Ich właściciele należeli do najzagorzalszych przeciwników tak planowanej obwodnicy. - Ludzie są przerażeni. W Kieźlinach planowana obwodnica przecina wieś w co najmniej trzech miejscach - mówiła Renata Kaszubska z Kieźlin, radna gminy Dywity. - W efekcie zostalibyśmy odcięci od sąsiadów, od przedszkola, kościoła i remizy strażackiej. By do nich dotrzeć, za każdym razem musielibyśmy pokonywać obwodnicę.

Dlaczego tak się stało? Jak mówią w dywickim urzędzie gminy, urzędnicy marszałka, przygotowując wstępną trasę obwodnicy Olsztyna, opierali się na nieaktualnych założeniach i nie wzięli pod uwagę zmian, które zaszły tu w ostatnich latach. A zmieniło się to, że w tej okolicy na potęgę sprzedawane były przez różnych właścicieli grunty pod budownictwo jednorodzinne. Kupujących uspokajali, że nigdy w tej okolicy żadna obwodnica nie powstanie. Ludzie wierzyli, a gdy obwodnica zajrzała im do okien, zaczęli protestować.

- Ze względu na bliskość Olsztyna rozwijamy zabudowę jednorodzinną - mówił wtedy Jacek Szydło, wójt Dywit. - W ostatnich latach osiedliło się u nas wielu olsztyniaków. Obwodnica o proponowanym teraz przebiegu przeszkodzi w budowie kolejnych domów.

Antoni Nikiel, przewodniczący rady gminy: - Najlepiej gdyby tej obwodnicy w ogóle u nas nie było. A jeśli już ma być, to niech przebiega tak, żeby ludzie ucierpieli na tym jak najmniej. Można ją odchylić o jakieś 20 km na północ.

Tak się zaczął otwarty konflikt z Dywitami o obwodnicę.

Gdy niedługo potem prowadziliśmy na łamach "Wyborczej Olsztyn" dyskusję o tym, co trzeba w Olsztynie zmienić i czego miasto potrzebuje najbardziej, w ankietach, które wypełniali mieszkańcy wyszło, że chcą:

** parku wodnego

** remontu dworca głównego i pięknych kamienic w centrum miasta

** obwodnicy miasta

** poprawy nawierzchni ulic i zmiany systemu sygnalizacji świetlnej

** ścieżek rowerowych

i

** tramwajów.

Na te propozycje w ankiecie "Wyborczej" czytelnicy oddali najwięcej głosów.

To wtedy - jako podsumowanie naszej akcji - w mieście zawisły billboardy z hasłami nawiązującymi do wyników głosowania. Na jednym z nich - zdjęcie powyżej - było hasło "Olsztyn chce obwodnicy" .

Czerwiec 2006 roku

Zaczynamy lobbować za obwodnicą

TOMASZ WASZCZUK

Wiadomo było, że aż 95 proc. trasy obwodnicy prowadzić będzie po zupełnie nowych drogach. Jedynie w gm. Purda miał zostać wykorzystany niewielki, bo zaledwie 2-kilometrowy odcinek drogi krajowej nr 16. W tym momencie mówiło się, że obwodnica będzie kosztować 670 mln zł. Planiści we wszystkich scenariuszach wskazują, że 50 proc. musiałaby wziąć na siebie GDDKiA, czyli budżet państwa, 45 proc. - olsztyński ratusz, a resztę - bardzo symboliczną - sąsiednie gminy. Niestety, olsztyński ratusz w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym na lata 2006-2009 chciał wydać na wszystkie drogi jedynie 200 mln zł z własnego budżetu oraz 255 mln zł ze środków unijnych (obwodnica nie jest tam jeszcze wpisana).

Jednak zanim drogowcy i władze zaczęły szukać pieniędzy, musiały przekonać do inwestycji ludzi, którzy mieszkają w pobliżu planowanej trasy. Problemy pojawiały się tylko w gminie Dywity. Tam przez ostatnie lata gmina i inni właściciele gruntów sprzedawali działki pod budownictwo jednorodzinne nawet na terenach, które miały być zarezerwowane pod obwodnicę. Takich problemów gdzie indziej nie było. Gminy broniły wręcz ziemi pod obwodnicę. Tak było w Ostrzeszewie (gmina Purda), gdzie władze nie zgodziły się na przekwalifikowanie gruntów zarezerwowanych pod trasę na budownictwo jednorodzinne.

TOMASZ WASZCZUK

Obwodnice wtedy miało tylko kilka dużych miast w Polsce: Trójmiasto, Tarnów, Rzeszów, Krosno... W pierwszy latach XXI wieku nastąpił jednak wysyp obwodnicowych inwestycji. Powstawały wokół Torunia, Gorzowa Wielkopolskiego, Płocka, Zielonej Góry, Poznania, Legnicy. Mieszkańcy tych miast szybko odczuli, jak wiele zyskali dzięki obwodnicom. Do tej listy doszły dziesiątki mniejszych miejscowości, które wyprosiły sobie obwodnice: Kamień Pomorski, Ełk, Gniezno, Żary, Żagań, Rawa Mazowiecka, Słomczyn, Oleśnica, Skarżysko-Kamienna, Stalowa Wola, Jarosław, Leżajsk czy Ostrowiec Świętokrzyski.

Wezwaliśmy więc mieszkańców, urzędników, by podpisali się pod apelem w sprawie budowy obwodnicy Olsztyna. Pod naszym apelem podpisali się wszyscy ówcześni parlamentarzyści z Warmii i Mazur.

Drogowcy przedstawili wtedy swój plan działania:

** do końca 2007 roku chcieli zdobyć decyzje potrzebne do rozpoczęcia inwestycji,

** w latach 2008-2009 - wykupić grunty,

** 2009-2010 - zdobyć pozwolenie na budowę,

** 2010 - zacząć inwestycję. Na początek miałby nadal pójść północno-wschodni odcinek obwodnicy, który łączyłby trasę 51 koło Dywit z drogą nr 16 koło Wojtowa, tuż za wschodnią granicą Olsztyna (drogowcy chcieliby wybudować ją do roku 2012),

** 2011 - początek budowy pozostałego, południowego odcinka obwodnicy (planowany koniec w 2013 r.).

Według ówczesnych wyliczeń drogowców, budowa obwodnicy Olsztyna miała:

** zmniejszyć czas podróży po mieście o 20 proc.,

** zmniejszyć zużycie paliwa o 8 proc.,

** pozwolić na zwiększenie prędkości podróży o 35 proc.,

** skrócić korki na skrzyżowaniach o 18 proc.

Zyski związane z mniejszym zużyciem miejskich ulic, które nieustannie trzeba remontować, były trudne do oszacowania.

Niedługo potem drogowcy dostali pierwsze propozycje trasy obwodnicy Olsztyna. Wojciech Jach z warszawskiej firmy Profil przedstawił je w Olsztynie. Na zdjęciach lotniczych okolic miasta projektanci zaznaczyli różnymi kolorami warianty trasy. - Na razie jest za wcześnie, by mówić, który naszym zdaniem jest najlepszy - mówił Maciej Berendt z gdańskiego Biura Inżynierii Komunikacyjnej, które uczestniczyło w przygotowaniu projektu obwodnicy.

Przy jej ustalaniu Profil wykorzystał pracę planistów z Warmińsko-Mazurskiego Biura Planowania Przestrzennego, którzy dwa lata temu wytyczyli przybliżony przebieg obwodnicy. Mimo że trasa przygotowana przez urzędników z Biura była tylko propozycją już wzbudziła kontrowersje wśród mieszkańców, zwłaszcza w Kieźlinach i Dywitach.

PRZEMYSŁAW SKRZYDŁO

Projektanci z Profilu wzięli pod uwagę te sygnały. - Fragment trasy pokrywa się z tym, co wcześniej przygotowało Biuro Planowania, ale część, w miejscach konfliktowych, została skorygowana - mówił Jach.

Ze zdjęć można wyczytać - po raz pierwszy - koło jakich domów trasa będzie biegła, które ominie, a które zostaną wyburzone. Wariantów niektórych odcinków obwodnicy jest sporo, bo projektanci wiedzieli, że ich budowa budziła emocje. Dlatego w rejonie Dywit zaproponowali do wyboru kilka tras: ** może prowadzić między Kieźlinami a Słupami, ** dzielić Kieźliny lub ** ominąć wieś - na tym wariancie stracą Dywity, bo obwodnica skończy się przed tą miejscowością, a samochody nadal będą jeździły przez środek wsi.

Trzy warianty są też dla obwodnicy na południu Olsztyna. Wcześniej miała biec między Rusią a jez. Bartąg. Teraz pojawiły się propozycje, by ominęła cenne ekologicznie tereny koło Rusi i biegła między jeziorem Bartążek i Zaciszem a dzisiejszą ul. Bukowskiego, w miejscu, gdzie dziś stoją bloki Tęczowego Lasu na południowym krańcu Jarot.

Waldemar Królikowski, w tamtych latach dyrektor olsztyńskiej Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, dodawał, że obwodnica to interes nie tylko dla Olsztyna, a nawet że jego mieszkańcy na tej inwestycji zyskają mniej, niż ludzie z okolicznych miejscowości. - Po jej wybudowaniu nie znikną przecież korki pod ratuszem. A nowa trasa przyciągnie firmy, również do ościennych gmin. Inwestorzy przychodzą tam, gdzie są drogi. W dodatku obwodnica jest potrzebna mieszkańcom, którzy dojeżdżają do Olsztyna - przekonywał.

Planiści dali sobie trzy miesiące na wskazanie trzech najlepszych wariantów obwodnicy. Przed końcem wakacji zaczną się kolejne konsultacje społeczne. Każdy mógł obejrzeć przebieg trasy i zgłosić swoje uwagi. Jesienią profesjonalne badania opinii publicznej przeprowadzi PBS. - Nasi ankieterzy odwiedzą mieszkańców, zbiorą od nich opinie w czasie spotkań konsultacyjnych w gminach. Uruchomimy też stronę internetową do konsultacji w sprawie budowy obwodnicy Olsztyna - zapowiadał Adam Manikowski z PBS.

TOMASZ WASZCZUK

Po prezentacji tych wariantów spory wybuchły z jeszcze większą siłą. Mieszkańcy przekonywali, że obwodnica powinna powstać dalej od miasta. Mówili, że kilkanaście kilometrów od Olsztyna terenów zabudowanych jest mniej, więc i konfliktów przy wysiedlaniu mieszkańców będzie mniej niż blisko Olsztyna.

Drogowcy stali na stanowisku, że zrealizowanie tych propozycji byłoby nieracjonalne, bo obwodnica, która znajdowałaby się w promieniu kilkunastu kilometrów od miasta, nie spełniłaby swojego zadania. - Jeździłyby nią samochody, to pewne. Objazd tą trasą wybraliby głównie kierowcy samochodów ciężarowych. Ale to nie byłaby obwodnica, a zwykła droga, którą wybudowalibyśmy niedaleko Olsztyna - mówił Karol Głębocki, rzecznik prasowy olsztyńskiej GDDKiA.

Waldemar Królikowski tłumaczył, że obwodnica musi być blisko miasta, bo trasa ma służyć nie tylko kierowcom przejeżdżającym przez Olsztyn, ale też olsztynianom i mieszkańcom sąsiednich gmin. - Ludzie z pobliskich miejscowości dojeżdżają do miasta do pracy. Gdyby obwodnica była zbyt daleko, nie opłacałoby im się z niej korzystać, bo musieliby nadrabiać wiele kilometrów, by na nią wjechać - mówi. - Podobnie jest z mieszkańcami Olsztyna. Im obwodnica jest potrzebna, by przejechać z osiedla sypialni na południu miasta do pracy w północnych dzielnicach. Jeśli obwodnica byłaby kilkanaście kilometrów od granic Olsztyna, woleliby jeździć, jak dotąd, zatłoczonymi ulicami centrum miasta.

Do protestu w sprawie trasy obwodnicy przyłączyło się Stowarzyszenie Zacisze, która zrzeszało grupę mieszkańców Jarot, Pieczewa i osiedla Zacisze (na zdjęciu powyżej). Działający w stowarzyszeniu rozdawali ulotki i namawiali mieszkańców do oprotestowania wersji obwodnicy, według których miałaby ona przebiegać w najbliższym sąsiedztwie Jarot, Pieczewa, osiedla Zacisze, a także Starego Olsztyna i Bartążka. - Z czterech głównych wariantów przebiegu obwodnicy w rejonie Jarot jedynie czwarta wersja nie godzi w interesy mieszkańców, bo obwodnica szerokim łukiem omija miasto i biegnie przez gęste podolsztyńskie lasy, które wygłuszą hałas lepiej niż ekrany dźwiękochłonne. Dlatego hasłem prowadzonej przez nas kampanii jest "Stop - obwodnica do lasu" - tłumaczył Krzysztof Kacprzycki, prezes Stowarzyszenia Zacisze.

I dodawał: - Wielu ludzi kupując mieszkania np. na Zaciszu oglądało plany zagospodarowania przestrzennego, na których zamiast obwodnicy był park, gdzie mogłyby się bawić nasze dzieci.

Wersja, do której stowarzyszenie przekonywało innych mieszkańców, prowadziła przez podolsztyńskie lasy objęte programem ochrony przyrody Natura 2000, który należy do europejskiej sieci ekologicznej. Czy Kacprzycki nie boi się protestów ekologów? - Na sobotnie spotkanie przygotowujemy kontrargumenty, które powinny ich uspokoić - odpowiadał.

Niedługo potem drogowcy zaczęli konsultacje społeczne, by ustalić przebieg trasy wokół Olsztyna. Najpierw spotkania zostały zaplanowane na trzy kolejne soboty w Olsztynie i sąsiednich gminach. Potem były kolejne. Emocji na nich nie brakowało. Po burzliwych spotkaniach z mieszkańcami Dajtek, Gietrzwałdu i Stawigudy przyszedł czas na Jaroty, Pieczewo i Zacisze. W sali ratusza zebrało się ponad 100 osób. Atmosfera zaczęła robić się gorąca, gdy organizatorzy spotkania - olsztyńska GDDKiA i firma Profil, która projektuje trasę obwodnicy - poprosili mieszkańców o zadawanie pytań i wyrażanie swoich opinii. - Zanim kupiłam mieszkanie na osiedlu Zacisze, upewniłam się w planach zagospodarowania, że w okolicy nie powstanie żadna większa droga - mówiła mieszkanka osiedla Zacisze. - Miało być cicho i spokojnie. Teraz okazuje się, że są inne plany.

- Gdy w pobliżu powstanie obwodnica, na pewno obniży się wartość tego mieszkania. Czy będzie jakiś fundusz, by zrekompensować nam tę stratę - pytał drogowców inny mieszkaniec Zacisza.

Wojciech Jach z firmy Profil odpowiadał, że nie ma prawnej możliwości, by tworzyć taki fundusz. - Poza tym praktyka pokazuje, że wartość nieruchomości w pobliżu takich miejsc, jak obwodnica, nawet rośnie - mówił.

Na spotkaniu głos zabierali członkowie Stowarzyszenia Zacisze. Przekonywali, że z proponowanych wariantów obwodnicy jedyny realny jest tylko ten, według którego biegnie ona daleko od miasta. Przekazali drogowcom pismo z podpisami 600 mieszkańców, którzy chcą właśnie takiej trasy. - Wiemy, że biegłaby przez podolsztyńskie lasy, objęte programem ochronnym Natura 2000. W najbliższym czasie będziemy chcieli zorganizować spotkanie z organizacjami ekologicznymi, by dojść do porozumienia w tej kwestii - mówił Krzysztof Kacprzycki.

Terenów w swoim sąsiedztwie broniły też Dywity. Kilkudziesięciu mieszkańców gminy wzięło udział w happeningu przeciwko obwodnicy Olsztyna.

TOMASZ WASZCZUK

TOMASZ WASZCZUK

Protest zorganizowało Stowarzyszenie Zielona Dolina Wadąg-Łyna, które powstało niespełna dwa tygodnie wcześniej, by przekonać drogowców do zmiany planów przebiegu obwodnicy przez gminę. Jego nazwa wzięła się od chronionego terenu Doliny Różnowsko-Spręcowskiej znajdującej się na północ od Dywit (na zdjęciu powyżej). Trzy z siedmiu wariantów obwodnicy, przygotowanych przez projektantów w tym rejonie, biegną bardzo blisko tej doliny, według czwartego - trasa ma ją przeciąć. - Choć trasa omija najbardziej sporne tereny w Kieźlinach i Dywitach, żadnego z nich nie zaakceptują mieszkańcy Myk, Zalbek, Słup, Różnowa, Spręcowa i Dąg - mówił Orest Kantor, mieszkaniec Różnowa i prezes stowarzyszenia.

Fot. Przemyslaw Skrzydlo / Agencja Gazeta

Happening zaczęła akcja strażaków z Kieźlin, którzy dwoma wozami, z włączonymi syrenami, przyjechali pod scenę ustawioną koło rozlewisk w Dągach, które może przeciąć obwodnica. Z wozów wysiedli przebrani za strażaków muzycy Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej (jeden z nich mieszka w okolicy i działa w stowarzyszeniu) i zagrali koncert. W tym czasie strażacy puszczali wodę z sikawek. - Gasimy pożar, jakim jest dla nas obwodnica przez Zieloną Dolinę - tłumaczył Henryk Pach ze stowarzyszenia.

Przekonywał przy tym, że mieszkańcy chcą, by obwodnica powstała. Tyle, że gdzie indziej. - Dlatego przy pomocy fachowców z izby urbanistów opracujemy nową propozycję jej przebiegu. Nazwaliśmy ją "Wariantem za jeziorem Wadąg" [ma omijać jezioro od wschodu i północy - red.] - mówi. - Tam są nieużytki i mniej zurbanizowane tereny gminy.

Miejscy zdecydowali, że chcą, by obwodnica omijała z dala Jaroty i Pieczewo, a więc przez lasy na południe od tych osiedli, ale biegła blisko magazynów Michelin. - Z kilku tras, już wcześniej zaproponowanych przez projektantów [z Profilu - red.], wybraliśmy i połączyliśmy tylko te fragmenty, które są w interesie miasta i najlepiej będą służyć jego mieszkańcom - tłumaczył Jerzy Piekarski, zastępca dyrektora wydziału strategii i rozwoju w Urzędzie Miasta. - Przewodnią myślą przy planowaniu przebiegu tej trasy było, by omijała dzielnice mieszkaniowe i biegła blisko dzielnic przemysłowych. Nie rozważaliśmy przy tym, którędy trasa obwodnicy ma biec przez gminę Dywity. Odrzucamy jednak wariant, który miałby przeciąć Las Miejski.

Fot. Materiały prasowe

Wtedy zaczęła się tworzyć koalicja okolicznych gmin przeciwko obwodnicy w wersji proponowanej przez olsztyński ratusz. Samorządy z gmin sąsiadujących z Olsztynem chciały, by obwodnica powstała jak najbliżej miasta. Powstał problem, jak to pogodzić z propozycją władz Olsztyna, by biegła możliwie daleko od jego granic?

Wójtowie skrytykowali władze Olsztyna, że przygotowując własną propozycję, nie skonsultowali jej z nimi, a przecież trasa ma biec także w ich gminach. Teodozy Marcinkiewicz, wójt Stawigudy i lider antyolsztyńskiej opozycji, powiedział, że "najgorzej, jak ktoś obcy rządzi w twoim mieszkaniu". Natychmiast zwołał spotkanie (na zdjęciach poniżej) wójtów z gmin, przez które ma przebiegać obwodnica, by wybrali, który z wariantów trasy najbardziej im odpowiada.

TOMASZ WASZCZUK

TOMASZ WASZCZUK

TOMASZ WASZCZUK

** Uczestnicy spotkania najbardziej zgodni byli co do przebiegu obwodnicy na południe od Olsztyna. Gmina Gietrzwałd, Stawiguda i w dużej części Purda była za wariantem najbliżej Dajtek, Jarot i Pieczewa, czyli inaczej niż chciał ratusz i mieszkańcy Zacisza.

** Gmina Dywity nie zgadzała się na żaden z wariantów wcześniej przygotowanych.

** Wójt Barczewa nie poparł żadnego wariantu, bo chce najpierw skonsultować się z mieszkańcami.

Przekonywali, że:

** tylko obwodnica, która biegnie blisko Olsztyna, rozładuje korki w mieście, a mieszkańcy będą chcieli z niej korzystać,

** dzięki wariantowi, który oni popierają nie trzeba będzie burzyć domów w Kieźlinach i Dywitach,

** gdyby zrealizować obwodnicę według innych propozycji, trasa przecięłaby w gm. Stawiguda tereny ekologiczne i 11 stanowisk archeologicznych.

To wtedy w ich gronie powstała propozycja, by zbudować tylko część obwodnicy Olsztyna na południu miasta - od Dajtek do Wójtowa, a w rejonie Dywit, zamiast obwodnicy wystarczy zbudować nową drogę z Olsztyna przez Dywity w kierunku Dobrego Miasta i Bezled. I ta propozycja jest obecnie realizowana - obwodnica koło Dywit nie powstaje, nie ma jednak również nowej drogi tranzytowej przez Dywity.

Uzgodnili też, że będą wspólnie bronić interesów swoich gmin. - Nie może być tak, że obwodnica ma przynieść Olsztynowi same plusy, a my się nie liczymy - mówił Teodozy Marcinkiewicz. - Każdy powinien na budowie trasy zyskać, ale i każdy musi ponieść jakieś straty.

Chcą się trzymać razem, bo jak mówili, Olsztyn jako miasto może występować w negocjacjach z nimi z pozycji siły, np. szantażować przy odbieraniu ścieków oczyszczanych potem w olsztyńskiej oczyszczalni. - Od 1990 roku w relacjach z gminami widać dyktat ze strony Olsztyna, tylko w nielicznych przypadkach udało im się coś wywalczyć od Olsztyna - przyznawał Adam Sierzputowski, wówczas starosta olsztyński.

Kilka dni potem władze Olsztyna i wójtowie ościennych gmin na spotkaniu mieli ustalić wspólny wariant przebiegu obwodnicy Olsztyna, korzystny dla jednych i drugich. Nie uzgodnili. - Wariantem [przygotowanym przez wójtów - red.] miasto absolutnie nie jest zainteresowane - podsumował Marek Skurpski, dyrektor wydziału strategii i rozwoju w olsztyńskim ratuszu. - Wójtowie powinni sobie zdać sprawę, że obwodnica będzie korzystna także dla ich gmin.

Co oznaczają problemy z ustaleniem przez samorządy wspólnego stanowiska? Zapytałem o to Mirosława Nicewicza, dyrektora Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w Olsztynie, bo to drogowcy będą ostatecznie decydować, gdzie powstanie obwodnica. - Wypracowanie przez miasto i wójtów jednolitej koncepcji ułatwiłoby pracę projektantom trasy - mówi. - Ale mają oni do przeanalizowania jeszcze wiele innych czynników niż tylko interesy miasta czy gmin.

Luty 2007 roku

PRZEMYSŁAW SKRZYDŁO

Problem z ustaleniem ostatecznej wersji przebiegu obwodnicy było tak dużo, że drogowcy powołali mediatora w tej sprawie. Najpierw, choć krótko był nim Andrzej Szóstek, dyrektor Wojewódzkiego Ośrodka Ruchu Drogowego, znany wówczas spec od spraw bezpieczeństwa na drogach, a potem Krzysztof Hołowczyc.

Drogowcy z Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad i inżynierowie z gdańskiej firmy Profil, którzy przygotowywali projekt trasy, zaplanowali całą serię spotkań z zainteresowanymi inwestycją. Ich przebieg łatwo było przewidzieć: projektanci opowiadali, na jakim etapie są przygotowania do budowy obwodnicy, mieszkańcy - choć widzą potrzebę jej powstania - wskazywali błędy projektantów i zgłaszali opinie, które miały ich przekonać, by trasa biegła w innym miejscu. Drogowcy specjalnie się temu nie dziwili, mówili, że każda taka inwestycja musi budzić emocje, tym bardziej że w niektórych miejscach obwodnica ma przebiegać blisko osiedli, a część domów trzeba będzie wyburzyć.

Wiedząc, że problemy się piętrzą, poprosili we wrześniu Andrzeja Szóstka, dyrektora Wojewódzkiego Ośrodka Ruchu Drogowego w Olsztynie, by pełnił funkcję mediatora - osoby, która w kwestiach spornych będzie próbowała pogodzić interesy różnych grup społecznych i drogowców. A było co godzić. Gdy jedni mieszkańcy przekonują, że obwodnicę trzeba odsunąć od ich domów, odzywają się inni, protestując, że wtedy to im droga będzie przeszkadzać. Szóstek nie zdążył sprawdzić, jakim byłby mediatorem, a musiał się pożegnać z tą funkcją. Po ostatnich wyborach samorządowych został olsztyńskim radnym i by nikt nie posądzał go o stronniczość, musiał zrezygnować z mediacji.

Drogowcy znaleźli nowego mediatora. Wybór padł na znanego kierowcę rajdowego Krzysztofa Hołowczyca i jego fundację Kierowca Bezpieczny. - Działania zmierzające do budowy obwodnicy są zgodne z ideą fundacji, która chce działać na rzecz bezpieczeństwa na drogach - mówił Waldemar Ziarek, sekretarz fundacji. - Będziemy kontaktować się ze wszystkimi stronami prezentującymi różne opinie na temat obwodnicy i pokazywać jej plusy i minusy. Nie będziemy ukrywać faktów niewygodnych dla którejkolwiek ze stron.

Z kilkunastu wariantów trasy wokół Olsztyna projektanci zostawili dwa najlepsze. Oba - jeden biegnący blisko Jarot i Pieczewa, drugi dalej od tych osiedli - miały kosztować mniej więcej tyle samo. Zdaniem projektantów najlepszy jest wariant prowadzący dalej od miasta za jez. Bartążek. Gdyby nie przechodził przez tereny cenne przyrodniczo, nie byłoby wątpliwości, że to właśnie on powinien być zrealizowany.

Okazało się, że najłatwiej było wybrać trasę w gm. Dywity, choć wcześniej wydawało się, że właśnie tam problemy będą największe. W miejscach, gdzie miała biec obwodnica, powstało w ostatnich latach dużo domów jednorodzinnych, mieszkańcy Kieźlin obawiali się, że droga będzie przechodziła przez środek wsi - taka była jedna z propozycji, a mieszkańcy Dywit nie chcieli, by przecięła Zieloną Dolinę, cenny przyrodniczo teren na północ od wioski. Wariant, który wybrali projektanci, omija te miejsca. - W tym rejonie wybraliśmy wariant zbliżony do tego, co proponowali planiści już kilka lat temu - mówił Wojciech Jach z firmy Profil. - Okazał się optymalnym rozwiązaniem.

TOMASZ WASZCZUK

Projektanci zrezygnowali też z tzw. wariantu za jez. Wadąg, które proponowało stowarzyszenie mieszkańców, by chronić tereny cenne przyrodniczo w rejonie Dywit. Według badań, ruch na tej trasie byłby trzy razy mniejszy niż gdyby wybrać inny wariant, więc budowa by się nie opłacała. W dodatku trasa za jez. Wadąg byłaby droższa aż o 42 procent. - Gołym okiem widać, że trasa przez gm. Dywity powinna podobać się większości mieszkańców - przekonywał Waldemar Ziarek, sekretarz Fundacji Kierowca Bezpieczny Krzysztofa Hołowczyca, która pełni funkcję mediatora i miała rozwiązywać konflikty przy budowie obwodnicy.

Projektanci wyliczyli dokładnie, że przy budowie trasy według przedstawionej wczoraj propozycji trzeba będzie wyburzyć zaledwie trzy budynki, po jednym na północ, wschód i południe od Olsztyna. Mimo że projektanci nie wskazali ostatecznej propozycji trasy, drogowcy nie chcieli czekać z ujawnieniem planów obwodnicy. - Docierały już do nas głosy zniecierpliwienia z różnych stron, by jak najszybciej pokazać efekty pracy projektantów - tłumaczył Mirosław Nicewicz, dyrektor olsztyńskiego oddziału GDDKiA. - Zależy nam też, by nikt nie zarzucał, że coś ukrywamy.

Przypomnijmy, projektanci przygotowując warianty obwodnicy

** przeszli 240 km (po proponowanych trasach) wokół Olsztyna,

** przygotowali i przeanalizowali 13 wariantów trasy i

** 1 wariant społeczny (tzw. za jez. Wadąg)

** dostali 99 pism od mieszkańców i różnych instytucji z wnioskami i uwagami do przebiegu trasy

** pod wnioskami i protestami podpisało się 2400 mieszkańców.

Wkrótce jednak dowiedzieliśmy się, który z dwóch wariantów w rejonie olsztyńskich Jarot jest lepszy. By wybrać lepsze rozwiązania, drogowcy poprosili projektantów o dodatkowe badania środowiskowe. - Wnioski są takie, że pod względem przyrodniczym oba warianty na południe od Olsztyna są równoważne - mówił Mirosław Nicewicz, dyrektor Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w Olsztynie. - Po zinwentaryzowaniu siedlisk zwierząt i roślinności okazuje się, że obie trasy biegną przez tereny przyrodniczo niezbyt wartościowe. Dla nas jest to istotny materiał, by ostatecznie wybrać wariant za jeziorem Bartążek, dalej od Jarot. Od samego początku byliśmy za takim rozwiązaniem. Dzięki raportowi możemy postawić kropkę nad i. Są nawet opinie, że poprowadzenie obwodnicy za jeziorem Bartążek będzie wręcz pożądaną barierą dla zwierząt, które już teraz podchodzą bardzo blisko olsztyńskich osiedli.

Drogowcy cały czas wtedy liczyli, że najpóźniej w 2010 roku dostaną pozwolenie na budowę trasy i wtedy rozpoczną się prace. Pierwszy odcinek obwodnicy - budowa zacznie się od fragmentu koło Dywit - będzie gotowy dwa lata później.

Potem zaczęły się jednak przepychanki. Najpierw z gminą Dywit i różnymi metodami. Głośno było na przykład o telewizyjnej reklamówce, w której przeciwnicy obwodnicy przedstawiali argumenty za innym jej przebiegiem i podważali wyniki sondażu, który przeprowadzili projektanci.

O czym był film? Najpierw narrator zachwalał, że gmina nie bez przyczyny nazywana jest sypialnią Olsztyna. Mieszkańcy szukają tam ciszy i spokoju, a miejscowy samorząd dba o nich i tworzy warunki do rozwoju we wszystkich dziedzinach. I dlatego rośnie tam popyt na działki budowlane. Następnie usłyszeliśmy, że trud władz i mieszkańców może okazać się syzyfową pracą. A wszystko przez plany drogowców. Z wypowiedzi przewodniczącej rady gminy oraz wójta dowiadujemy się, że jest wiele argumentów przemawiających za tym, by wybudować obwodnicę za jeziorem Wadąg, czyli tak, jak chcą władze gminy. Natomiast przebieg wybrany przez drogowców - między Kieźlinami a jez. Wadąg - jest najmniej korzystny dla gminy i jej mieszkańców. Autorzy nagrania wspomnieli też o czerwcowych badaniach opinii społecznej. Wywiady z mieszkańcami przeprowadzali ankieterzy PBS DGA z Sopotu. Badanie miało odpowiedzieć na pytanie, jaki wariant obwodnicy Olsztyna jest najlepszy. Wyszło, że 70 proc. mieszkańców gminy Dywity popiera budowę trasy w wersji wybranej przez drogowców. Ale narrator informuje, że sprawa budzi ogromne kontrowersje, podobnie jak ankiety przeprowadzane wśród mieszkańców. - Mniemam, że ankieta przeprowadzona została w konkretnym celu, dla uzyskania konkretnego rezultatu i taki wynik został uzyskany" - tłumaczył widzom wójt Jacek Szydło.

Ostatecznie dyskusje o tym fragmencie tak się przeciągały, że mimo przygotowanych dokumentów, straciły one swoją ważność i inwestycja w rejonie Dywit przepadła. Dziś powstaje obwodnica południowa, jej fragment północno-wschodni nie jest na razie planowany. Gmina też na tym straciła, bo mieszkańcy w dalszym ciągu muszą dojeżdżać do Olsztyna zniszczoną i wąską drogą krajową nr 51, która przecina Dywity na połowę.

PRZEMYSŁAW SKRZYDŁO

Władze gminy domagały się nawet jej remontu, ale drogowcy bez wahania przypominali, że problemu by nie było, gdyby władze nie zablokowały budowy tego fragmenty obwodnicy.

Mało kto o tym pamięta, ale już wtedy - mimo braku gwarancji, że znajdą się pieniądze na budowę obwodnicy - zaczęło się szukanie dla niej nazwy.

Drogowcy z olsztyńskiego oddziału Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad i Fundacja Krzysztofa Hołowczyca "Kierowca Bezpieczny" rozpisali konkurs na nazwę obwodnicy. - Na razie trasa kojarzy się jedynie z kontrowersjami dotyczącymi ustalenia jej przebiegu. Chcemy to zmienić, dlatego proponujemy konkurs, który ma wywołać pozytywne i ciepłe emocje - tłumaczył Waldemar Ziarek z Fundacji Krzysztofa Hołowczyca.

Nazwa obwodnicy powinna się kojarzyć z regionem albo z samym miastem. - Może być Łynostrada? - zaproponował Ziarek.

Ale wymyślenie nazwy obwodnicy to nie wszystko. Konkurs miał też wyłonić hasło związane z samą budową obwodnicy. - Nie jestem poetą czy "wymyślaczem" haseł. Są ludzie, którzy mają do tego dar, i do nich adresowany jest nasz konkurs - mówi Ziarek.

- To dobra forma propagowania budowy obwodnicy - komentował Karol Głębocki, rzecznik prasowy olsztyńskiego oddziału Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.

Dotychczas tylko nieliczne drogi i obwodnice mają swoje nieoficjalne nazwy. Najbardziej znanym przykładem jest "gierkówka", czyli droga krajowa z Warszawy do Katowic. - W ostatnim czasie szukanie nazw dla obwodnic i tras szybkiego ruchu staje się jednak coraz modniejsze - przyznawał Tomasz Okoński, inspektor ds. komunikacji społecznej w bydgoskim oddziale Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.

Niedługo potem GDDKiA oraz Fundacja Krzysztofa Hołowczyca powołały jury, które wybierze nazwę dla nieistniejącej jeszcze obwodnicy Olsztyna. Jego przewodniczącym został prof. dr hab. Zbigniew Chojnowski z pracowni literatury XX wieku Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, autor ponad trzystu publikacji naukowych, poświęconych m.in. literaturze polskiej i polskojęzycznej na Warmii i Mazurach oraz zagadnieniom kultury regionalnej. W tej grupie znaleźli się także: Karol Głębocki, rzecznik olsztyńskiego oddziału dróg krajowych i autostrad, Waldemar Ziarek, sekretarz fundacji znanego kierowcy rajdowego, i dr Andrzej Korytko, wówczas prodziekan wydziału humanistycznego UWM w Olsztynie, badacz historii nowożytnej, a prywatnie poeta.

Pierwsze propozycje nadsyłane z całego kraju, brzmiały:

** Obrączka olsztyńska,

** Warmianka,

** Olsztyński ring,

** Olstrada i

** Holstrada.

Jak uczestnicy konkursu motywowali swoje propozycje? - Olsztynianka, bo ta nazwa powinna łatwo wpadać w ucho i kojarzyć się z miastem - napisała jedna z uczestniczek konkursu.

Była też:

** Orbita,

** Łyna czy

** Szybka Strzała.

** czy nawiązująca do nazwiska kierowcy rajdowego z Olsztyna - Hołynka.

Potem okazało się, że

** Obiegówka,

** Olsztynianka i

** Hołynka

to najczęściej pojawiające się zgłoszenia wśród kilkudziesięciu propozycji, które przyszły na konkurs.

A wśród haseł promocyjnych hasła w stylu:

"Olsztyn - Warmii stolica, a wokół niego będzie obwodnica"

czy

"By jeździło się lepiej".

Nigdy jednak nie poznaliśmy wyników tego konkursu i obwodnica pozostaje bez nazwy.

Jak wiadomo na tym nie skończyła się historia przygotowań do budowy olsztyńskiej obwodnicy. Niemal sześć lat trwała jeszcze potem walka o znalezienie pieniędzy na jej budowę. Ostatecznie rząd PO/PSL pod koniec 2013 zapowiedział jej budowę. Stało się to między innymi po kilkumiesięcznej akcji protestacyjnej, prowadzonej przez różne środowiska i władze - od zwykłych mieszkańców, przez władze Olsztyna i władze samorządowe po polityków różnych partii - połączonej z blokadą przejazdu przez miasto, do której doszło na ul. Sielskiej w Olsztynie.

TOMASZ WASZCZUK

ROBERT ROBASZEWSKI

ROBERT ROBASZEWSKI

ROBERT ROBASZEWSKI