Zwraca uwagę swoją nietypową, dekoracyjną architekturą. Powstał w 1911 roku i został wzniesiony z cegły. Elewacje są zdobione za pomocą gzymsów i pilastrów. W górnej partii budynku można do dziś zobaczyć fragmenty oryginalnej elewacji. Kolejowa elektrownia miała uniezależnić koleje od dostawcy miejskiego i umożliwić produkcję energii dla ówczesnego dworca głównego. Niestety, wyposażenie kompleksu nie przetrwało. Prawdopodobnie w 1945 roku zostało rozebrane i wywiezione przez Rosjan. Po wojnie hala pełniła rolę stolarni.
Miejsce 9. Fabryka mebli przy ul. Partyzantów
ADAM PŁOSKI
ADAM PŁOSKI
ADAM PŁOSKI
Była to jedna z kilku podobnych fabryk funkcjonujących w tej okolicy. Ul. Partyzantów miała kiedyś półprzemysłowy charakter. W jednym z zachowanych budynków mieścił się salon sprzedaży mebli, w innym - w dawnych stajniach - do dziś zachowały się jeszcze oryginalne betonowe żłoby. Fabryka mebli należała do braci Staub i była wyposażona w maszynę parową. Produkowała meble tapicerowane, lustra oraz ramy. Obecnie budynek pofabryczny z 1903 roku został zaadaptowany na mieszkania.
Miejsce 8. Słupy elektryczne i trakcyjne
ADAM PŁOSKI
W Olsztynie jest ich prawdopodobnie kilkadziesiąt, ale ich liczba ciągle spada. Pojawiły się wraz z budową olsztyńskiej elektrowni w 1907 roku. Miały konstrukcję drewnianą, stalową, żelbetową. Te, które ciągle można zobaczyć na ulicach, są różnego rodzaju i miały zróżnicowane przeznaczenie. Cześć z nich służyła trakcji tramwajowej, a potem trolejbusowej. Ciągle pojawiają się pomysły, by kolekcję takich słupów ustawić jako ekspozycję w pobliżu Muzeum Nowoczesności w dawnym Tartaku Raphaelsohnów nad Łyną.
Miejsce 7. Spichlerz przy ul. Orkana
ADAM PŁOSKI
Został wzniesiony w 1910 roku. Cechą charakterystyczną architektury tego czterokondygnacyjnego budynku jest trzyspadowy dach i połaciowe okna. Ukształtowanie dachu wyróżnia go spośród otaczających kamienic. Spichrze przy obecnej ul. Orkana były tylną zabudową parceli położonych przy starej ul. Warszawskiej. Należały do kupca Abrahama Lewina. Handel zbożem i paszą trwał jeszcze w latach 30. XX w. Obecnie budynek mało kto kojarzy z tego typu działalnością. - Ludzie zwykle nie domyślają się nawet, że ten obiekt mógł być spichlerzem. A taka właśnie była pierwotna funkcja budynku przy ul. Orkana 5a - mówi Adam Płoski.
Miejsce 6. Mostek w okolicach ul. Artyleryjskiej
ADAM PŁOSKI
Zbudowana na początku XX wieku przeprawa przez Łynę była fragmentem dawnej promenady. Most nazywany był Alsenbrucke. Posiada jedno przęsło długie na 18 metrów, a jego konstrukcja została wykonana ze zbrojonego betonu. Na balustradach można zobaczyć nawiązujące do secesji dekoracje. Mimo wielu lat użytkowania, kładka nadal pełni swoją funkcję jednak jest dowodem na to, jak bardzo zaniedbany jest ten fragment tętniącego niegdyś życiem miejsca. Dodatkowo zeszpeciły ją poprowadzone tuż obok rury. Istniejąca tutaj promenada nad Łyną powstała z inicjatywy olsztyńskiego Towarzystwa Upiększania Miasta. Obsadzono ją klonami i lipami, przygotowano miejsca spacerowe oraz ławeczki. Można nią było dojść ze Starego Miasta Lasem Miejskim aż do Jakubowa, co też chętnie czyniły tłumy ówczesnych mieszkańców Olsztyna. - Ten urokliwy obiekt jakby wołał o odrestaurowanie całej trasy wzdłuż Łyny - zauważa Adam Płoski.
Miejsce 5. Budynki wodociągów miejskich przy ul. Żeglarskiej
ADAM PŁOSKI
ADAM PŁOSKI
W skład zabudowy wchodzi dawna stacja pomp oraz pomieszczenie zbiornika na czystą wodę. Ten ostatni został zbudowany z cegły. Jego elewacje zostały udekorowane ceglanymi pasami oraz charakterystycznymi trójkątnymi płycinami. Strop przykryty jest ziemią. Dziś w tej budowli nie ma już zbiornika i pełni ona funkcje pomocnicze. Zakłady zostały oddane do użytku w 1899 roku. Nadzór nad pracami budowlanym sprawował architekt miejski Robert Luckhardt, a obiekty były wznoszone z materiału produkowanego w lokalnej cegielni Augusta Kadereita. - Warto zwrócić uwagę na to miejsce, gdy wraz z nastaniem sezonu wielu olsztynian będzie przechodzić w jego pobliżu, kierując się nad jezioro Ukiel - mówi Adam Płoski.
Kolejny przykład budynku, który widzieli niemal wszyscy, choć nie każdy pamięta albo nawet nie wie o jego pierwotnej funkcji. Powstał w połowie XIX wieku i zbudowano go z myślą o dróżniku, którego zadaniem było pobieranie opłat za korzystanie dróg. Urzędnicy zajmujący się pobieraniem myta należeli do służb mundurowych. Dom szosowy był jednocześnie miejscem ich pracy i mieszkaniem. Drogę przy budynku grodził szlaban. Opłata była pobierana za przebycie każdej 1,5 mili. Zbudowany z czerwonej cegły obiekt jest jedynym tego typu zachowanym w Olsztynie. Jego charakterystyczną cechą jest wykusz zbudowany od strony ulicy, czyli pewnego rodzaju dyżurka.
Miejsce 3. Wiadukt na Dajtkach z 1870 roku
ADAM PŁOSKI
Przebiega nad drogą łączącą Dajtki z Gronitami. Zlokalizowany jest w nasypie kolejowym, a jego konstrukcja powstała z betonu, cegły oraz kamienia. Widać na jego przykładzie, jak dużą wagę przykładano do budowli inżynieryjnych i ile wymagały one wysiłku dawnych rzemieślników. Jego charakterystyczną cechą jest to, że powstał jako obiekt trójprzęsłowy, co w przypadku obiektów tej wielkości nie jest aż tak powszechne. Łuki zostały wykonane z cegły. Nad głównym łukiem widnieje data budowy obiektu, czyli 1870 rok. Jego budowa była związana z otwarciem linii kolejowej do Ostródy na międzynarodowej trasie łączącej Paryż i Petersburg.
Miejsce 2. Gutkowo, budynek stacyjny
Fot. Tomasz Waszczuk / Agencja Gazeta
Przykład barakowego dworca wznoszonego przy wiejskich przystankach w Prusach Wschodnich. Na Warmii zachowało się zaledwie kilka takich obiektów. Został zbudowany w 1884 roku. Gutkowo leżało na ważnej trasie z Olsztyna do Królewca i stało się elementem węzła kolejowego. Poza budynkiem dworca powstał tu obiekt mieszkalno-gospodarczy, wzniesiony na planie litery "L" i połączony z budynkiem spedycyjnym. Konstrukcja oparta na szkielecie drewnianym została wypełniona cegłą. Do dziś zachowały się oryginalne drewniane wrota do tej części budynku, a przy elewacjach koniowiązy.
Miejsce 1. Elektrownia Łyna.
ADAM PŁOSKI
ADAM PŁOSKI
ADAM PŁOSKI
- Z całym szacunkiem do Tartaku Raphaelsohnów, ale to elektrownia jest bezapelacyjnie numerem jeden spośród olsztyńskich zabytków techniki. Dlaczego? We wnętrzu zachowało się wiele oryginalnego wyposażenia i ciągle ono funkcjonuje. Od maszyn po płytki terakoty i tabliczki znamionowe. Jest tam nawet liczący ponad metr długości klucz nasadowy - wylicza Adam Płoski z Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Hydroelektrownia została wniesiona w 1907 roku w miejscu, gdzie Łyna łączy się z Wadągiem. Wyposażenie wyprodukowała firma Siemens-Schuckert Werke z Berlina. Początkowo pracowały tam trzy turbiny o łącznej mocy 375 kilowatów. W 1927 roku zostały one zastąpione przez nowocześniejsze urządzenia. Elektrownia zasilała m.in. dawne olsztyńskie tramwaje. W 1945 roku elektrownia uniknęła zniszczenia, choć przez krótki czas w jednym z budynków mieszkali radzieccy żołnierze. Po remoncie w grudniu 1945 roku ponownie rozpoczęto w niej produkcję energii elektrycznej. Jeszcze w latach 50. ub. stulecia w elektrowni był zatrudniony przedwojenny pracownik zakładu Johann Neuman.
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze