Konkurs architektoniczny na uporządkowanie terenów przy olsztyńskiej starówce wygrał zespół Dżus GK Architekci. Projektanci mieli zaplanować, jak będzie wyglądać fragment tej części Olsztyna od Wysokiej Bramy do Łyny. Ich zadanie polegało na pokazaniu przebiegu dawnego wysokiego muru miejskiego wraz z elementami obronnymi oraz fosą.
Jak mówił Jan Salm z Politechniki Łódzkiej, znany specjalista architektury pruskiej, szef konkursowego jury, obrady komisji trwały trzy dni, ale opinie zasiadających w niej specjalistów i urzędników były zbieżne.
Jak zwycięska koncepcja przedstawia się w szczegółach? Postanowiliśmy to prześledzić na podstawie materiałów Dżus GK Architekci, przygotowanych na konkurs, by zobaczyć, jak ten rejon olsztyńskiego Starego Miasta będzie wyglądał w przyszłości.
Zacznijmy od okolic nowego Browaru Warmia nad Łyną. Tutaj znajdować się będzie punkt informacyjny przedstawiający historię zamkowych młynów, które w tym rejonie się znajdowały, zachowanych reliktów po nich, w tym konstrukcji z drewnianych pali, odpowiadających tym odkrytym w samej baszcie [czyli w dzisiejszym Browarze Warmia - red.], stanowiących element umocnienia nabrzeża przed realizacją infrastruktury ceglanej.
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
W roku 2012 archeolodzy odkopali basztę, która broniła północno-zachodniego narożnika olsztyńskiego zamku. Już wcześniej, ze wstępnych badań i przekazów historycznych, wiadomo było, że taka baszta tu kiedyś stała. Dopiero jednak odsłonięcie jej fundamentów pokazało, że był to obiekt znacznych rozmiarów. Średnica kolistej konstrukcji mogła wynosić ok. dziewięciu metrów, a więc była porównywalna z basztą przy ul. Zamkowej, znajdującą się u stóp wieży zamku. Była połączona z zamkiem.
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
Teraz architekci proponują odbudowę - na wysokość około 0,5-1 metra - murów tej baszty z pozostawieniem istniejącego traktu pieszego, przy jednoczesnym uformowaniu punktu widokowego oraz elementu przestrzennego w formie tarasowych siedzisk zgodnych z grubością muru.
Podobna baszta, tyle, że tzw. bramna, czyli pełniąca funkcję bramy wejściowej do dawnego miasta, istniała po drugiej stronie zamku, przy ul. Zamkowej, tuż koło dzisiejszego mostu Zamkowego. Dziś nie ma po niej śladu. Projektanci z pracowni Dżus GK Architekci proponują, by mury tej nieistniejącej baszty - nad Łyną, między zamkiem a Casablanką - odbudować na wysokość 110 cm powyżej nawierzchni mostu Zamkowego z pozostawieniem istniejących schodów do parku Podzamcze.
ROBERT ROBASZEWSKI
Magazyn solny przy ul. Zamkowej został gruntownie wyremontowany w 2005 roku. Remont był konieczny, bo budynkowi groziło zawalenie. Magazyn zaczął niszczeć, gdy w połowie lat 90. po awarii wodociągowej woda podmyła teren, na którym stoi. Obiekt przechylił się. Odchylenie od pionu wynosiło już 26 cm. W równie złym stanie są ściany magazynu - kruszyła się ich warstwa okładzinowa, wykonana w XIX w. z cegły gotyckiej. W 2002 r., w obawie przed zawaleniem, budynek zostały nawet podparty drewnianymi stemplami, a ściany spięte żelaznymi klamrami. W dodatku osuwające się fundamenty magazynu zagrażały murom zamku, które zaczęły już pękać od strony ul. Zamkowej. Remont polegał na wzmocnieniu fundamentów i ścian budowli.
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
Teraz architekci proponują odbudowę kolejnego fragmentu murów miejskich przylegających dawniej do magazynu solnego - między parkingiem przy Centrum Polsko-Niemieckim a amfiteatrem. W ten sposób powstałaby tzw. kieszeń sceniczna na potrzeby artystów występujących na scenie oraz zaplecze techniczne. W nawierzchni w tym rejonie, podobnie jak w innych miejscach objętych tym opracowaniem, projektanci zaproponowali uczytelnienie, czyli pokazanie z wykorzystaniem światła, przebiegu dawnej fosy wokół obecnego Starego Miasta w Olsztynie.
Przy trasie spacerowej prowadzącej od ul. Okopowej koło restauracji Via Napoli do parku Podzamcze dekadę temu prowadzone były badania archeologiczne. Odkryte w tym miejscu pozostałości, świadczą o tym, że stał w tym miejscu duży obiekt lub obiekty, związane ze średniowiecznymi fortyfikacjami miejskimi. Mogła to być brama albo baszta. Przed zaplanowaniem w tym miejscu konkretnej zabudowy odtwarzającej dawne fortyfikacje, konieczna jest kontynuacja badań archeologicznych celem uczytelnienia tych zabudowań. Przebieg trasy spacerowej w tym miejscu uzależniona jest również od wyników tych badań.
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
Co ważne, stojące w tym miejscu od lat odkryte pojemniki na śmieci muszą zostać ukryte i należy do tego wykorzystać kontenery podziemne.
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
W czasie remontu północnego muru zamkowego w 2012 roku, Muzeum Warmii i Mazur postanowiło odsłonić ukryte w skarpie - która nie jest historyczna - umocnienia międzymurza olsztyńskiego zamku i baszty. Tak duża ingerencja musiała się odbić na liczbie drzew porastających skarpę, bo część z nich trzeba było wyciąć. Zmiana okazała się jednak nie na tyle agresywna, by park pozbawić całej zieleni.
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
Teraz architekci proponują odbudowę, do wysokości terenu, skarpy dawnego muru ceglanego. Miałby on formę siedzisk z przerwami w miejscu ocalonego przed wycinką pięć lat temu drzewostanu.
Olsztyńskie mury obronne dawni mieszkańcy zaczęli budować tuż po lokacji miasta w 1353 r. Umocnienia składały się z aż trzech ich rzędów. Najdłuższy pas murów obejmował z jednej strony Wysoką Bramę, z drugiej nieistniejącą już Bramę Młyńską, poniżej Wysokiej, w kierunku Łyny. Szerokość murów pozwalała na wygodne poruszanie się po nich. Już w latach 40. XIX wieku zaczęto burzyć niektóre ich odcinki, cegły wykorzystano do rozbudowy miasta, a pozostałości po murach przysypano ziemią.
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
Z Bramą Młyńską wiąże się znana już historia. W 1521 roku Mikołaj Kopernik wsławił się jako obrońca zamku przed Krzyżakami. 16 stycznia napastnicy otoczyli Olsztyn znaczną ilością wojska i wysłali Kopernikowi pisemne wezwanie do poddania się. 26 stycznia agresorzy przeprowadzili szturm na mury miasta w rejonie Bramy Młyńskiej. Początkowo wszystko szło po myśli napastników, ale olsztyńskiej załodze znajdującej się na zamku udało się opanować sytuację. Od tamtej pory Kopernik otrzymał miano "obrońcy Olsztyna".
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
To właśnie te rejony murów proponują teraz odbudować, choć tylko do wysokości terenu, architekci. Przy czym elementy kamienne powinny być uczytelniane w blokach granitowych. Znajdzie się tutaj też miejsce na opis walki, stoczonej z Krzyżakami przez obrońców Olsztyna pod dowództwem Mikołaja Kopernika.
Architekci zajęli się też parkingiem, jedną z najbardziej oczekiwanych, ale i kontrowersyjnych inwestycji w tej koncepcji. Miejsc parkingowych mogłoby się tutaj znaleźć od 88 do 254. Zależy to od przyjętego wariantu i liczby kondygnacji podziemnych, z których składać się może parking (poniżej przekrój przez parking i widoczne jego poziomy).
ROBERT ROBASZEWSKI
Projektanci zaproponowali, żeby dla poprawy estetyki tego obszaru nakryć stanowiska postojowe zielonym dachem, który będzie częścią składową plant wokół Starego Miasta, a więc pełnić on będzie funkcje zieleni miejskiej. Powstanie przy tej okazji duża przestrzeń rekreacyjna, a jednocześnie rodzaj zielonego łącznika. Będą tutaj, odpowiednio ukryte sanitariaty oraz kontenery na odpady, a nawet miejsce na niewielką gastronomię, służącą obsłudze węzła komunikacyjnego, który tu powstanie, a więc parkingu autokarowego (nieco dalej w kierunku Łyny, tutaj, gdzie obecnie jest parking strzeżony), samochodowego, węzła tramwajowo-autobusowy oraz z myślą o turystach i mieszkańcach, korzystających z trasy dydaktycznej w tej części parku Podzamcze.
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
Przyjęty układ parkingu z jednej strony pozwala pokazać przebieg dawnej fosy i odsłonić mury obronne, z drugiej zaś umożliwia dość elastyczne kształtowanie jego pojemność. Możliwa jest bowiem jego budowa zarówno w jednym poziomie, jak i w trzech, bez zmiany przyjętej konfiguracji terenu z zielonym dachem.
ROBERT ROBASZEWSKI
Pierwszy raz o możliwości odbudowy muru północnego, czyli prowadzącego od Wysokiej Bramy w kierunku hotelu Pod Zamkiem, mieszkańcy usłyszeli w roku 2004. W tym czasie odbywały się duże badania archeologiczne w tej części parku Podzamcze. Wtedy się nie udało tego planu zrealizować. Teraz architekci proponują, by mur odtworzyć do wysokości 110 cm powyżej poziomu Targu Rybnego. Ze względu na konfigurację terenu można by go zakończyć punktem widokowym na całą północną część zamku i przedzamcza, a więc w kierunku Łyny. Przebieg dawnego muru byłby pokazany przy użyciu cegły, natomiast planowana w tym miejscu kładka miałaby wygląd smukłej konstrukcji z żelbetu i szkła strukturalnego.
ROBERT ROBASZEWSKI
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
Przedstawienie koncepcji zagospodarowania odkrytych kilka lat temu przed Wysoką Bramą pozostałości dawnych fortyfikacji miejskich, to największe wyzwanie, które stało przed architektami i urbanistami.
Tutaj mieć będzie swój początek ścieżka edukacyjna. Wejście na teren plant staromiejskich będzie w miejscu odsłoniętej przed Wysoką Bramą rondeli. Zostanie ona pokazana poprzez wyciągnięcie jej murów powyżej poziomu placu i zapewnienie wglądu w całą jej wysokość (czego nie gwarantowały pomysły przykrycia odsłoniętych reliktów stropem z naniesionym na nim, w postaci rysunku, przebiegiem murów, czy też z przeszkleniami). Mówiąc jaśniej, schowana obecnie w dziurze przed Wysoką Bramą fortyfikacja, zostanie podniesiona o jedną kondygnację ponad poziom pl. Jedności Słowiańskiej. - To śmiała propozycja. Przed Bramą Górną pojawi się dodatkowy masyw. Myślę, że będzie robił wrażenie - mówi Jan Salm.
ROBERT ROBASZEWSKI
ROBERT ROBASZEWSKI
Znajdzie się tutaj miejsce na ekspozycję, związaną z fortyfikacjami miejskimi Olsztyna. W ten sposób powstanie rodzaj otwartego muzeum, wykorzystującego nowoczesne technologie i będącego wizytówką Warmii i Mazur.
Zagospodarowanie terenu od rondeli w kierunku Łyny pozwoli zwiększyć powierzchnię placu przed Wysoką Bramą i ustawić tutaj - w miejscu tradycyjnych spotkań olsztynian i przejezdnych - kolejne siedziska.
Okolica między Wysoką Bramą a ul. Pieniężnego to punkt newralgiczny tego opracowania. I to z kilku powodów. Jak wypunktowali projektanci z Dżus GK Architekci:
** plac rozdziela pierścień plant wokół Starego Miasta,
** występuje tutaj zbyt wąska przestrzeń dla codziennej komunikacji i obsługi ruchu wycieczkowego czy spacerowego,
** z powodu istniejącej tutaj współczesnej zabudowy nie ma możliwości pokazania przebiegu dawnych murów obronnych w tym rejonie,
** jakość architektoniczna stojących tutaj obiektów (pawilonów handlowych, informacji turystycznej, PTTK) jest niska, mimo bardzo wyeksponowanej lokalizacji.
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
Autor koncepcji proponuje rozebranie w przyszłości dwóch obiektów sąsiadujących z Wysoką Bramą (poza przylegającym do niej) i postawienie w ich miejsce nowej zabudowy. To umożliwi odtworzenie dwóch rzędów historycznych murów w kondygnacji parteru nowych obiektów, które tu powstaną, a przy okazji także poszerzenie traktatu pieszego. Przyznaje przy tym, że wyburzenie istniejących budynków, będących na dodatek w całkiem dobrym stanie technicznym, jest zawsze trudne do przeprowadzenia. Zachętą dla potencjalnego inwestora powinna być jednak atrakcyjna lokalizacja z możliwością postawienia wyższego budynku, niż te istniejące tutaj obecnie. Zmianie wizerunkowej powinien też zostać poddany budynek bezpośrednio przylegający do Wysokiej Bramy.
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
Uzasadnione wydaje się odtworzenie jego ceglanej elewacji.
Rejon ten to także istotny odcinek dla kontynuacji plant miejskich oraz sprawnego, bezkolizyjnego działania węzła komunikacyjnego, który ma tutaj powstać w związku z rozbudową linii tramwajowych w Olsztynie i planami przeniesienia przystanku tramwajowego "Wysoka Brama", ostatniego na trasie w kierunku Starego Miasta, na pl. Jedności Słowiańskiej.
W obecnej formie trakt spacerowy jest w praktyce przerwany, a przestrzeń zbyt wąska, co spowoduje niedogodność w ruchu między wysiadającymi z autobusów i tramwajów, zatrzymujących się w tym miejscu, a poruszającymi się ścieżką dydaktyczną.
ARKADIUSZ STANKIEWICZ
Autorzy koncepcji proponują pokazanie przebiegu dawnych murów w tym rejonie poprzez ich wyciągniecie z ziemi na wysokość od 20 cm do około 1 metra (w zależności od ukształtowania terenu) i wykonanie w pasie między dwoma rzędami muru, naturalnego zielonego łącznika plant wraz ze ścieżką informacyjno-dydaktyczną i tym samym skierowanie ruchu spacerowego w miejsce, które nie będzie kolidować z ruchem na przystanku autobusowo-tramwajowym przy pl. Jedności Słowiańskiej.
Warto przypomnieć, że pracownia Dżus GK Architekci już zabierała się przygotowanie koncepcji zagospodarowania okolic Wysokiej Bramy i przy ul. Nowowiejskiego. W naszym archiwum znaleźliśmy takie opracowanie, które pokazuje, że wówczas ponad dekadę temu, zabudowa przy ul. Nowowiejskiego miała być nieco wyższa. Już wtedy rysowała się koncepcja ukrytego parkingu.
Dżus GK Architekci
Projekt budowlany dla całego terenu objętego konkursem, ma powstać do końca 2018 r. Koszt prac budowlanych, według dzisiejszych szacunków, może wynieść 70 mln zł. Miasto będzie szukać na to pieniędzy w budżecie Unii Europejskiej.
Dżus GK Architekci
Dżus GK Architekci
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze